بررسی آلودگی فلزات سنگین در منابع آب زیرزمینی و خاک دشت شاهرود

مطالعه حاضر به منظور بررسی و ارزیابی آلودگی منابع آب و خاک دشت شاهرود صورت پذیرفته است. به این منظور تعداد 143 نمونه خاک از مناطق مختلف دشت برداشته شد که از این تعداد ،71 نمونه خاک مناطق مختلف شهری برای میانگین گیری کاربری های مختلف شهری و 72 نمونه از سایر نقاط دشت به روش icp-ms مورد آنالیز شیمیایی قرار گرفتند. همچنین تعداد 48 نمونه آب چاه از مناطق مختلف دشت برداشت و به منظور تعیین غلظت آنیونها و کاتیون ها و همچنین تعیین عناصر و فلزات سنگین به روش icp-ms مورد آنالیز قرار گرفتند. از بین عناصر و فلزات سنگین بر حسب اولویت های زیست محیطی و غلظتهای آنها و همچنین تغییرات غلظت آنها در خاک و آب عناصر pb, zn, cu, cr, v, sr و p انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. مطالعات زمین شناسی انجام شده در منطقه نشان می دهد که نواحی شمالی دشت بیشتر شامل واحدهای آهکی ژوراسیک البرز (دلیچای و لار) و همچنین واحدهای شیل وماسه سنگ های شمشک می باشد و نواحی جنوبی منطقه بیشتر شامل واحدهای تبخیری-تخریبی (شیل و مارن گچی) سازندهای معادل قم و قرمز می-باشد. مطالعات مربوط به کیفیت خاک دشت نشان می دهد که غلظت استرانسیوم به طور محسوسی در نواحی با واحدهای گچ و نمکدار جنوبی و تا حد زیادی در واحدهای آهکی شمالی افزایش نشان می دهد. غلظت سرب، روی، کروم و فسفر در خاک منطقه لندفیل افزایش چشم گیری نشان داد که این امر حاکی از آلودگی انسانزاد این عناصر در این منطقه می باشد. از نظر مقادیر درجه آلودگی اصلاح شده در نمونه های خاک دشت، خاک لندفیل و خروجی حوضه نشان دهنده آلودگی اندک بوده و خاک در سایر محلها بدون آلودگی می باشد. مقادیر فاکتور غنی شدگی، شاخص زمین انباشتگی و فاکتور آلودگی در مناطقی که تحت تأثیر فعالیتهای انسان زاد (لندفیل، شهرسازی، شهرک صنعتی و . . . ) می باشند نسبت به سایر مناطق افزایش نشان داده اند. نتایج آزمایشات انجام شده بر روی منابع آب مشخص می کند که کربنات، سولفات، کلر، کلسیم، سدیم، منیزیم، استرانسیوم و هدایت الکتریکی آب در ایستگاههای همجوار با واحدهای گچی-نمکی شمال شرق و همچنین جنوب غرب دشت بالاتر از سایر نمونه ها می باشند. افزایش یون نیترات در آب زیرزمینی شهر شاهرود و شهرک صنعتی نشان از تأثیر شهرسازی و صنعت بر غلظت نیترات آب زیرزمینی دارد. روند کلی تغییرات تیپ آب از کربناته کلسیک در ابتدای حوضه به سمت کلروره سدیک در خروجی حوضه تغییر می یابد. مقایسه غلظت عناصر با who نشان می دهد که بسیاری از نمونه های آب در جنوب غرب منطقه از لحاظ غلظت سدیم، کلسیم و کلر مناسب برای شرب نمی باشند. در مجموع غلظت عناصر سنگین در نمونه های آب بسیار پایین بوده و تمامی آنها نسبت به فلزات سنگین از کیفیت مناسبی برخوردارند. محاسبه شاخص اشباع شدگی نشان داد که نمونه های آب در نزدیکی خروجی حوضه نسبت به کانیهای ژیپس و انیدریت نزدیک به اشباع می باشند. شاخص فلزی (mi) در تمامی آبها کمتر از یک می باشد.